بازگشت
چوپان زاده هاى ادبى در كلخوز و سلخوز!
عاطفه سلطانى عاطفه سلطانى

از فرهنگ عشايرى تا ادبيات سوسياليستى

چنگيز آيتماتف،Aitmatow , Tschingis

1928-2008

 

او يكى از نخستين نويسنده گان دوره آزادى‌هاى گلاسنوست زمان گورباچف بود كه به مسايل جديدى مانند: اعتياد، رشد دين، محيط زيست، شكارغيرقانونى و غيره ‌پرداخت. داستان و رمان‌هاى او ميان افسانه و واقع‌گرايى در نوسان هستند. داستايوسكى، بولگاكف و همينگوى را ميتوان از جمله آموزگاران ادبى او به‌شمارآورد. او غير از زبان قيرقيزى، غالب آثارش را به‌زبان روسى نوشت تا شايد با كمك ترجمه آنان، وارد ادبيات جهانى شود

چنگيز آيتماتف، نويسنده سوسياليستى، متولد شكر در قرقيزستان، و خالق نوول عاشقانه مشهور جميله، تا چند روز ديگر 80 ساله ميشد. پدر او كه كارمندى جزء بود در پاكسازى هاى توطئه‌آميز استالينيستى، به اتهام حمايت از رويزيونيست‌ها، در سال ١۹٣۷ به‌قتل رسيد- و چنگيز نزد پدربزرگش در دامن كوه و صحرا، ميان چادر و چراگاه رشد نمود. به اين سبب قرقيزستان درآثار ادبى او جاى خاصى دارد. غير از آن، داستان‌هايش، تصفيه حسابى حسابگرانه با گذشته استالينيستى شوروى نيز است. آيتماتف بعدها در دانشگاه به تحصيل مهندسى كشاورزى و حيات وحش پرداخت و با كشف استعداد قلم‌زنى اش، اجازه يافت تا در دانشگاه نويسنده گى مسكو نيز به تحصيل بپردازد.

اودر زمان گورباچف، سفير شوروى در لوكزامبورگ و از سال ١۹۹۵ به بعد سفير جمهورى قرقيزيستان در بروكسل شد. از جمله جوايز دريافتى آيتماتف: جايزه لنين درسال ١۹۶٣، سه بارجايزه دولتى شوروى درسال های مختلف، و جايزه ادبى كشور اتريش در سال ١۹۹۴ ميباشند.

آثار او به 150 زبان خارجي برگردان و و حدود ‪ ۴۰ميليون نسخه منتشر شده است .

آثاراو در کشورهای متعدد علاقه مندان زيادی داشت.

آيتماتف خالق آثارى مانند: وداع با گلزرى، نخستين معلم، نوول جميله، مرد جوان و دريا، نمايشنامه صعود به قله فوجى ياما، كشتى بخارى سفيد، ابر سفيد چنگيزخان، يك روز طويل‌تر از زنده گى، ميدان اعدام، و اتوبيوگرافى دوران كودكى در قيرقيزستان، هستند.

اودرآثارش به برخورد ميان فرهنگ آسيايى و فرهنگ اروپايى – يا فرهنگ عشايرى و فرهنگ صنعتى مدرن سوسياليستى می‌پردازد، و در پايان با كمك ماركسيسم، وحدتى ديالكتيكى بين آنان را، ممكن معرفى مى‌نمايد. احساسات، افكار، زنده گى، آداب، رسوم، عناصر فولكلوريك، حساسيت زبانى، روانشناسى مردمى، سرنوشت، عقايد و فرهنگ آسيايى. مناظر زيباى وطن، اسطوره، افسانه، زورگويى و خودسرى‌هاى بوروكراتيك استالينستى، نيز در آثار او جاى مهمى دارند.

اوموضوعات و مشكلات عملى نمودن سوسياليسم در جمهورى‌هاى آسيايى شوروى سابق را نيز درآثارش به نقد مى‌كشاند و به معرفى اسطوره و افسانه‌هايى مى‌پردازد كه همچون نيرويى مذهبى يا سياسى، براى ايدئولوژى ماركسيسم ايجاد دردسر مى‌نمايند. در نوول مشهور او، جميله، دختر قرقيز جوانى است كه عليه اخلاق و فرهنگ سنتى به مبارزه مى‌پردازد. و در داستان گلزرى، بر اساس خوش‌بينى رئاليسم سوسياليستى، خواننده بايد با “آخر خوش شاهنامه“ روبرو شود. اين داستان او را شبيه نوول “پيرمرد و دريا“ى همينگوى به‌حساب مى‌آورند.

آيتماتوف که به روز 17 مي در شهر کازان مرکز تاتارستان روسيه فدراتيف نسبت مريضي شديد به بيمارستان انتقال يافت،از آنجا به يکي از بيمارستان های مجهز در شهر نورنبرگ آلمان غرض تداوی فرستاده شد و شام 10 جون نسبت عدم کفايه گرده ها و سينه بغل شديد با زنده گي بدرود گفت.

چنگيز آيتماتف نويسنده سرشناس قرقيز و از معروفترين چهره‌هاي ادبي و فرهنگي جامعه كشورهاي مستقل مشترك المنافع (همسود) بود.

براي برگزاري مراسم تشيع جنازه و تدفين آيتماف اف كه شنبه گذشته برگزار ‌شد ستاد ويژه‌اي زير نظرقربان بيك باقي اف رييس جمهوري اين كشور تشكيل گرديد .

آيتماتف كه هشتادمين سالگرد تولدش قرار بود در اواخر سال جاري ميلادي به طور رسمي در قرقيزستان تجليل شود و سال جاری ،سال آيتماتوف در قرقيزستان نام گذاری شده بود دو هفته قبل هنگام ماموريت در شهر کازان روسيه دچار ناراحتي كليه و التهاب شديد شد كه براي معالجه به آلمان منتقل شد.

وي از روز اول انتقال به بيمارستان تا آخرين لحظه مرگ در كما بوده است جنازه آيتمات اف روز شنبه پيشين در گورستان آته بيت در حومه شهر بيشكك و در كنار قبر پدرش با مراسم رسمي دفن شد،و بيش از 20 هزار نفر با او وداع نمودند.

برخي محققان ادبيات نام آيتماتف را در رديف نويسنده گان بزرگي همچون تولستوي جاي داده اند.


June 15th, 2008


  برداشت و بازنویسی درونمایه این تارنما در جاهای دیگر آزاد است. خواهشمندم، خاستگاه را یادآوری نمایید.
 
بازگشت
شعر،ادب و عرفان